H άνοιξη του 2002 στο Γιανρακινότ της Σιβηρίας δεν έμοιαζε με όλες τις άλλες. Οι αστραπές και οι κεραυνοί - που παλαιότερα σπάνιζαν - είχαν γίνει καθημερινό φαινόμενο. Ένας πρωτόγνωρος ζεστός νοτιάς είχε εμφανιστεί στα μέρη και οι πάλαι ποτέ πολυπληθείς βίδρες είχαν εξαφανιστεί από τα ποτάμια. Τα κύματα στην ακτή ξέβραζαν χιλιάδες νεκρά θαλασσοπούλια, πολλές νεογέννητες φώκιες ήταν παραμορφωμένες και οι φάλαινες έδειχναν άρρωστες και υποσιτισμένες.
Οι γέροι, που μετέφεραν προφορικώς τη γνώση χιλιάδων χρόνων από γενιά σε γενιά, είχαν πει στα παιδιά του χωριού την προφητεία ότι τη χρονιά που ο παχύς πάγος της θάλασσας θα έσπαγε πριν από το καλοκαίρι το χωριό θα χανόταν.
H δασκάλα του χωριού, η 38χρονη Ζόια Τελπίνα, είχε ακούσει και εκείνη την ιστορία από παιδί. Και, όπως όλα τα παιδιά, γελούσε με την πιθανότητα να δει τον Βερίγγειο πορθμό χωρίς πάγους την άνοιξη. Αυτόν τον χειμώνα όμως, κοιτάζοντας ένα πρωί από το παράθυρο της κουζίνας της, είδε τα σκούρα νερά του ωκεανού να μαυρίζουν εκεί όπου πάντα άσπριζε ο πάγος!
Ο άνδρας της Ζόιας, ο Μιχαήλ, γύρισε από την τούνδρα λέγοντας ότι τα μανιτάρια της μαράζωσαν και ότι ολόκληρα κοπάδια ταράνδων πεθαίνουν της πείνας. Είχε δει ιτιές να υψώνονται εκεί όπου ποτέ δεν υπήρχαν δένδρα και είχε ψαρέψει σολομούς με περίεργα έντομα στην κοιλιά τους...
Οι αλλαγές στο περιβάλλον των Εσκιμώων ήταν τόσο ραγδαίες και εκτεταμένες που επηρέασαν την τόσο πλούσια σε περιγραφές του πάγου και του χιονιού γλώσσα τους. Στα σιβηριανά γιούπικ άρχισαν να χρησιμοποιούν μια νέα λέξη - το μισουλιτζούκ - για το χιονόνερο και έφθασαν να χρησιμοποιούν σπανιότατα το ουμουγατζέκ - που περιέγραφε τον ασφαλή για διάβαση πάγο. Στην άλλη όχθη του πορθμού οι Ινουίτ βάφτισαν τον καιρό ουγκιανακτούκ - που σημαίνει «παλιόφιλος που του 'στριψε».
Σημάδια και οιωνοί
Τα όσα αλλόκοτα παρατήρησαν οι κάτοικοι του Αρκτικού Κύκλου επιβεβαιώθηκαν απολύτως από την επιστημονική παρατήρηση. Οφείλονταν στο ότι οι πρώτοι τρεις μήνες του 2002 ήταν οι θερμότεροι παγκοσμίως από τότε που άρχισε να καταγράφεται η θερμοκρασία, το 1860. Σύμφωνα μάλιστα με χημικές αναλύσεις του πάγου, ήταν η θερμότερη άνοιξη εδώ και χίλια χρόνια. Και όλα αυτά χωρίς να εμφανιστεί το φαινόμενο «Ελ Νίνιο» στους τροπικούς, που έφερε τα ζεστά χρόνια της προηγούμενης δεκαετίας.
Για κάποιους βρετανούς επιστήμονες το φαινόμενο αυτό ήταν αναμενόμενο: Είχαν καταγράψει τη μεταβολή του κλίματος στη Βρετανία από το 1900 και είχαν διαπιστώσει ότι η χρονική διάρκεια ανάπτυξης των φυτών στην Κεντρική Αγγλία είχε μεγεθυνθεί κατά έναν μήνα, η μέση θερμοκρασία είχε αυξηθεί κατά 1οC και το ύψος της θάλασσας κατά 10 εκατοστά. Μοντελοποίησαν σε υπολογιστές την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο κλίμα και είδαν ότι οι αναμενόμενες επιπτώσεις ήταν συναφείς με τα όσα καταγράφονταν τώρα. Προχώρησαν σε μια ευρείας έκτασης μελέτη - το «UK climate impacts programme» - και δημοσίευσαν τις προβλέψεις τους για τις αλλαγές στο κλίμα της Αγγλίας ως το 2080:
H μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί από 2οC ως 3,5οC, με τη μέγιστη τιμή στα νοτιοανατολικά. Γενικώς το κλίμα θα μοιάζει πλέον με εκείνο του Μπορντό της Γαλλίας. Οι καυτές ημέρες του καλοκαιριού θα είναι περισσότερες, με αρκετές άνω των 40οC. Οι καλοκαιρινές βροχές θα μειωθούν κατά 50% ενώ αυτές του χειμώνα θα αυξηθούν κατά 30%. Οι χιονοπτώσεις θα μειωθούν - φθάνοντας στη Σκωτία έως και μείωση κατά 90%! Το επίπεδο της θάλασσας θα ανεβεί από 26 ως και 86 εκατοστά! H πιθανότητα ακραίων καιρικών φαινομένων θα αυξηθεί από 1 ανά 50 χρόνια - που ήταν ως τώρα - σε 9 ανά 10 χρόνια. H πιθανότητα μεταστροφής του θερμοκηπιακού αυτού κλίματος σε πολικό ψύχος, λόγω διαταραχής του Ρεύματος του Κόλπου, κρίθηκε μάλλον απίθανη.
Τη μελέτη αυτή ακολούθησαν πολλές παρόμοιες οι οποίες επισήμαιναν όλες τη συμμετοχή των εκπομπών καυσαερίων στην υπερθέρμανση του πλανήτη και ζητούσαν μέτρα για την περιστολή τους. Παρά την πίεση όμως εκ μέρους του ΟΗΕ, κυβερνήσεων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, το σχετικό Πρωτόκολλο του Κιότο δεν τιμήθηκε από τρεις κύριους πρωταίτιους της μόλυνσης της ατμόσφαιρας: τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Αυστραλία. Εν μέρει γιατί τα συμφέροντα των ενεργοπαραγωγών και ενεργοβόρων βιομηχανιών τους πρυτάνευσαν στη λογική των προέδρων τους, εν μέρει γιατί... το ζεστό κλίμα «κάποιους θα βλάψει εδώ και κάποιους θα ωφελήσει παραπέρα». Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία οι μεγάλοι παίκτες δεν έχουν ιδιαίτερη έγνοια για το τι θα υποστεί ο κατά τόπους μικροπαραγωγός... Συν το ότι το 2080 απέχει ακόμη δύο γενιές!
Το εγερτήριο ράπισμα
Οι δύο τελευταίες χρονιές όμως έδειξαν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι μια ομαλή μετάβαση σε πιο «τουριστικό κλίμα». Οι φοβερές και απρόσμενες μπόρες, πλημμύρες, χιονοπτώσεις και τυφώνες, που έπληξαν με «τροπικό τρόπο» τις εφησυχασμένες χώρες του Βόρειου Ημισφαιρίου, έκαναν πολλούς να τρέξουν ξανά στα ερευνητικά εργαστήρια και να ζητήσουν περισσότερες μετρήσεις και αναλύσεις. Ιδίως η προπέρσινη προειδοποίηση του Αμερικανικού Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου, ότι το Ρεύμα του Κόλπου δείχνει να «κλείνει τη στρόφιγγα», έκανε τους μετεωρολόγους να ανατριχιάσουν. Αν όντως το ρεύμα αυτό, που θερμαίνει το κλίμα στις δύο ακτές του Ατλαντικού, σταματήσει να πηγαινοέρχεται μεταξύ Μεξικού και Γροιλανδίας, τότε το ενδεχόμενο να ακολουθήσει τη θερμή περίοδο μια περίοδος παγετώνων μετατρέπεται σε βεβαιότητα!
Τις πρώτες αυτές καμπάνες συναγερμού ακολούθησαν και άλλες, από τον άλλο πόλο του πλανήτη. Ενώ η τήξη των παγετώνων της Ανταρκτικής εθεωρείτο πιθανή μεν αλλά αναμενόταν να πάρει αιώνες για να συμβεί, οι επιστήμονες είδαν με τρόμο κομμάτια πάγου μεγέθους μεγαλύτερου από την Κύπρο να καταρρέουν και να χύνονται στον ωκεανό. Αν η διαδικασία αυτή συνεχιστεί, τότε η θάλασσα θα ανεβεί στα ύψη που προβλέπονταν για το 2080 πολύ - μα πολύ - πιο γρήγορα και απότομα!
Τα όσα δραματικά διαγράφονταν πλέον στον ορίζοντα χώρισαν την επιστημονική κοινότητα στα δύο. Από τη μία οι υπερευαίσθητοι και «υπόπτως Πράσινοι» επικριτές των «αρνητών του Κιότο», που ζητούσαν το πέρασμα σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας εδώ και τώρα. Από την άλλη οι κρατικοδίαιτοι επιστημονικοί σύμβουλοι των κυβερνήσεων, που στιγμάτιζαν τους πρώτους ως πρόχειρους και εγωπαθείς εραστές της δημοσιότητας. Και όσο η κόντρα καλά κρατούσε, πολλά βιβλία εκδόθηκαν και ντοκυμαντέρ γυρίστηκαν, που έκαναν τον ενημερωμένο πολίτη να ανησυχεί σφόδρα. Επίκουροι στην ανησυχία και οι βιολόγοι και επιδημιολόγοι οι οποίοι θύμισαν ότι άνοδος της θερμοκρασίας και επέκταση των πλημμυρών σημαίνουν αναπόδραστα αύξηση των εντόμων, επέκταση της ελονοσίας και ταχύτατη επέλαση επιδημιών. Στο όλο αυτό πλαίσιο ετοιμάστηκε και η περί ης ο λόγος ταινία του Χόλιγουντ η οποία προβάλλεται από την Παρασκευή στους κινηματογράφους, βασιζόμενη ακριβώς στο σενάριο της ανακοπής του Ρεύματος του Κόλπου, στο λιώσιμο των παγετώνων και στον επακόλουθο κατακλυσμό, με επόμενη τη μεταστροφή του κλίματος σε πολικό.
Αν το θέμα ήταν μόνο τα εντυπωσιακά εφέ της ταινίας, οι επικοινωνιολόγοι των θιγομένων για ολιγωρία κυβερνήσεων θα είχαν απλώς να παίξουν τη γνωστή κασέτα: «Αλλη μία ταινία καταστροφής είναι η οποία διαστρεβλώνει τα επιστημονικά δεδομένα και δείχνει ως πιθανά να συμβούν στο άμεσο μέλλον φαινόμενα που χρειάζονται αιώνες για να εκτυλιχθούν»... Κάτι όμως τους σταμάτησε αυτή τη φορά, κάτι που φέρνει για πρώτη φορά τον κόσμο μας στη θέση να παρακολουθεί στην οθόνη την καταστροφή η οποία όντως μπορεί να του συμβεί τα αμέσως επόμενα χρόνια.
H Κασσάνδρα του Πενταγώνου
Αυτό το κάτι ήταν η δημοσίευση από τον βρετανικό «Observer», στις 22 Φεβρουαρίου, μυστικής έκθεσης του Πενταγώνου προς τον πρόεδρο Μπους. Εισηγητής της έκθεσης ήταν ο 82χρονος κορυφαίος επιστημονικός σύμβουλος του Πενταγώνου Αντριου Μάρσαλ και συντάκτες της ο αντίστοιχος σύμβουλος της CIA Πίτερ Σουάρτζ και ο Νταγκ Ράντολ, του καλιφορνέζικου Global Business Network. Σύμφωνα με τα πορίσματα των μελετών τα οποία είχαν στα χέρια τους, οι κλιματικές αλλαγές τα επόμενα 20 χρόνια μπορούν να απολήξουν σε παγκόσμια καταστροφή, με εκατομμύρια θύματα από φυσικές καταστροφές αλλά και από πολέμους οι οποίοι θα εκραγούν συνεπεία τους. Συνοπτικά η έκθεση ανέφερε ότι:
- Από το επόμενο έτος ευρύτατες πλημμύρες - οφειλόμενες στην ανύψωση της στάθμης της θάλασσας - θα ξεσπιτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους.
- Το Μπανγκλαντές θα γίνει σχεδόν μη κατοικήσιμο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του θα πλημμυρίσει και το αλατόνερο θα αναμειχθεί με το πόσιμο νερό της ενδοχώρας. Ιδιαιτέρως επίσης θα κινδυνέψει η πυκνοκατοικημένη Κίνα.
- H πρόσβαση σε πόσιμο και αρδεύσιμο νερό θα γίνει κύρια αιτία συγκρούσεων. Περιοχές ύψιστου κινδύνου: ο Νείλος, ο Δούναβης και ο Αμαζόνιος.
- Ως το 2007 πρωτόγνωρες σε ένταση θύελλες θα σπάσουν τα παράκτια φράγματα της Ολλανδίας, καθιστώντας μεγάλα τμήματά της μη κατοικήσιμα.
- Εξεγέρσεις και εμφύλιοι πόλεμοι θα διαμελίσουν την Ινδία και την Ινδονησία.
- Ως το 2010 οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα αποκτήσουν ακόμη 30 ημέρες θερμοκρασίας άνω των 32οC.
- Κολοσσιαίας κλίμακας ξηρασίες θα χτυπήσουν τους σιτοβολώνες του κόσμου, περιλαμβανομένων των Κεντροδυτικών ΗΠΑ, όπου δυνατοί άνεμοι θα αποψιλώσουν το έδαφος.
- Περισσότερα από 400 εκατομμύρια άνθρωποι των υποτροπικών χωρών θα κινδυνεύσουν.
- H Ευρώπη θα αντιμετωπίσει τεράστια κοινωνική κρίση, καθώς οικονομικοί μετανάστες θα καταφθάνουν μαζικώς στις ακτές της. H Νότια Ευρώπη θα πολιορκηθεί από πεινασμένους μετανάστες της Αφρικής.
- Οι πλούσιες περιοχές των ΗΠΑ και της Ευρώπης θα μεταβληθούν σε «φρούρια» για να αποτρέψουν την είσοδο εκατομμυρίων μεταναστών οι οποίοι έχουν χάσει τη γη τους από πλημμύρες ή δεν μπορούν πια να την καλλιεργήσουν.
- Τα πυρηνικά όπλα θα διαδοθούν ακόμη περισσότερο. Τη δυνατότητα κατασκευής τους έχουν ήδη η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Γερμανία ενώ το Ισραήλ, το Ιράν, η Αίγυπτος, η Βόρεια Κορέα, η Κίνα, το Πακιστάν και η Ινδία θα είναι ολοένα πιο επιρρεπείς να τα χρησιμοποιήσουν.
- Οι επόμενοι πόλεμοι θα γίνουν πλέον, όχι για θρησκευτικούς, εθνικούς ή ιδεολογικούς λόγους, αλλά για λόγους επιβίωσης.
- Μεταξύ του 2010 και του 2020 η Ευρώπη θα χτυπηθεί ιδιαιτέρως από το ψύχος, καθώς η μέση ετήσια θερμοκρασία θα μειωθεί κατά 14οC. Το κλίμα της Βρετανίας θα γίνει ψυχρό και ξηρό, πλησιάζοντας εκείνο της Σιβηρίας.
- Τα επόμενα 20 χρόνια θα μειωθεί δραστικά η ικανότητα του πλανήτη να θρέψει τον πληθυσμό του.
- Εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν από την πείνα ή τους πολέμους και ο πληθυσμός της Γης θα μειώνεται ώσπου να υπάρξει και πάλι επάρκεια τροφίμων.
H έκθεση υπενθυμίζει ότι παρόμοια κλιματική διαταραχή έπληξε πριν από 8.200 χρόνια τον πλανήτη και επέφερε γενικευμένο λιμό, επιδημίες και μετανάστευση πληθυσμών, που μπορούν σύντομα να επαναληφθούν. Ως το 2020 οι καταστροφικές ελλείψεις σε νερό και ενέργεια θα γίνουν βαθμιαίως ολοένα λιγότερο αντιμετωπίσιμες, οδηγώντας τους ανθρώπους του πλανήτη σε πόλεμο. Καταλήγει με τη φράση: «H αναστάτωση και η σύγκρουση θα είναι τα ενδημικά χαρακτηριστικά της ζωής. Για άλλη μία φορά ο πόλεμος είναι το στοιχείο που θα καθορίσει τη μοίρα του ανθρώπου».
Οι συντάκτες της έκθεσης σπεύδουν να υποδείξουν στον πρόεδρο των ΗΠΑ ότι «η αλλαγή του κλίματος πρέπει να αναχθεί από επιστημονικό ζήτημα σε ζήτημα εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ. Ενα επικείμενο σενάριο καταστροφής είναι άκρως ενδεχόμενο και θα διακυβεύσει την ασφάλεια των ΗΠΑ με τρόπους τους οποίους πρέπει να λάβετε υπόψη αμέσως».
Οπως δήλωσε ο Ράντολ στον «Observer», οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος μπορούν να φέρουν γενικευμένο χάος. «Αυτή η απειλή είναι μοναδική, καθ' όσον δεν υπάρχει ένας εχθρός να στρέψεις τα όπλα σου και δεν έχεις κανέναν έλεγχο επάνω της». Οταν ερωτήθη για το πού ακριβώς βρίσκεται σήμερα η εξέλιξη της απειλής, είπε: «Δεν το γνωρίζουμε με ακρίβεια. Μπορεί να αρχίσει αύριο, μπορεί και να μην το μάθουμε προτού περάσουμε τα επόμενα πέντε χρόνια. Είναι ωστόσο προφανές πλέον ότι πρέπει να διακόψουμε τη χρήση καυσίμων από υδρογονάνθρακες».
Τι μπορούμε να κάνουμε;
άμεση περικοπή της χρήσης υδρογονανθράκων δείχνει απαραίτητη για να μειωθεί ο ρυθμός εξέλιξης του φαινομένου. Προβάλλει όμως αγωνιώδες το ερώτημα «με τι θα τους υποκαταστήσουμε;». Οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας - ηλιακή, αιολική, κυμάτων και καύση υδρογόνου - έχουν προχωρήσει αρκετά ως τεχνολογία αλλά δεν έχουμε τα δίκτυα διανομής που θα μπορούσαν άμεσα να υποκαταστήσουν εκείνα των υδρογονανθράκων. Ιδιαίτερα μάλιστα αν οι φυσικές καταστροφές που προαλείφονται για την επόμενη εικοσαετία συμβούν - έστω και σε μειωμένο βαθμό -, η ενέργεια θα βρεθεί σε τεράστιο έλλειμμα. Πώς λοιπόν θα επιβιώσουμε;
Το ερώτημα αυτό απασχολεί βεβαίως όλους τους επαΐοντες. Ενας από τους πρώτους επιστήμονες που διέγνωσαν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ο καθηγητής Τζέιμς Λόβλοκ, έγραψε για το θέμα στον βρετανικό «Independent»: «Ακόμη και αν σταματήσουμε αμέσως την καύση όλων των υδρογονανθράκων, οι επιπτώσεις όσων έχουμε ήδη πράξει θα συνεχίσουν να εκδηλώνονται τα επόμενα χίλια χρόνια». Ποια είναι η μόνη λύση που βλέπει; «Χρειαζόμαστε την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας σε παγκόσμια κλίμακα αμέσως!».
H δήλωση αυτή - ίδια ακριβώς με εκείνη που έκανε προ εβδομάδων στο «Βήμα» ο γάλλος νομπελίστας Πιερ-Ζυλ ντε Ζεν - ακούγεται ως έσχατη προδοσία για τους οικολόγους. Ο 84χρονος όμως σήμερα Λόβλοκ στοιχειοθέτησε τη θέση του: «H αντίσταση στην πυρηνική ενέργεια βασίζεται σε παράλογους φόβους. Πρέπει να σταματήσουμε να καταγινόμαστε με τους στατιστικούς κινδύνους για καρκίνο από τα χημικά ή την ακτινοβολία. Σχεδόν το ένα τρίτο από εμάς θα πεθάνει από καρκίνο ούτως ή άλλως, κυρίως εξαιτίας του αέρα που αναπνέουμε, του φορτωμένου με το καρκινογόνο που διαβρώνει τα πάντα, το οξυγόνο. Αν αποτύχουμε να εστιάσουμε στον πραγματικό κίνδυνο, την υπερθέρμανση του πλανήτη, θα πεθάνουμε πολύ πιο γρήγορα, όπως πέθαναν οι 20.000 άτυχοι συνάνθρωποί μας στην Ευρώπη το περυσινό καλοκαίρι από τον καύσωνα».
«Ακόμη και αν οι οικολόγοι έχουν δίκιο για τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας - και δεν έχουν» συνέχισε «η γενικευμένη χρήση της θα μας εξέθετε σε έναν ασήμαντο κίνδυνο μπροστά στην απειλή των αβάσταχτων και φονικών κυμάτων καύσωνα και των κυμάτων της θάλασσας που θα καταπιούν κάθε παράκτια πόλη του πλανήτη. Δεν έχουμε χρόνο για να πειραματιστούμε με εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Ο πολιτισμός βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο και πρέπει να χρησιμοποιήσει τώρα την πυρηνική ενέργεια - τη μόνη ασφαλή και διαθέσιμη πηγή ενέργειας που του απομένει - ή να υπομείνει τον πόνο που θα του προξενήσει σύντομα ο εξοργισμένος πλανήτης μας!».
Σας αφήνουμε με το σοκ των όσων διαβάσατε, χωρίς άλλα σχόλια. Συγχωρέστε μας αλλά πρέπει να συνέλθουμε και εμείς από αυτό...
Αναρτήσεις
