ΜΑΛΛΙΑΚΟΣ: ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΚΑΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΨΑΡΙΑ;

Η καταστροφή των καλαμιώνων σε μήκος 50 χλμ., προκειμένου να γίνουν τα οδικά έργα στο πέταλο του Μαλιακού, είναι η αιτία του μαζικού θανάτου των ψαριών, υποστηρίζει στο ΟΙΚΟ η κ. Θεοδώρα Σερετάκη, βιολόγος, μηχανικός Οικολογικής Διαχείρισης Περιβάλλοντος και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Kassel της Γερμανίας.

Για το θάνατο των ψαριών στον Μαλιακό κόλπο δημιουργήθηκε μια μικρή αναστάτωση και το ζήτημα «θάφτηκε» μαζί με τα νεκρά ψάρια. Κανείς δεν αναζήτησε αιτίες και ευθύνες. Κανείς δεν έδωσε προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Μπροστά στη βιασύνη για την ολοκλήρωση των έργων του αυτοκινητόδρομου στο πέταλο του Μαλιακού, δεν υπάρχει χρόνος για ανασύνταξη των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων, που μόνο τέτοιες δεν είναι. Σχεδόν σε όλο το μήκος του, ο αυτοκινητόδρομος περνά τουλάχιστον 50 χλμ. μέσα από ευαίσθητους υγροβιότοπους, με αιχμή το δέλτα του ποταμού Σπερχειού. Στο δέλτα αυτό, όπου διακλαδώνονται τρεις διαφορετικές γέφυρες, έγινε η μεγαλύτερη ζημιά. Οι παρεμβάσεις στο οικοσύστημα του δέλτα έγιναν βίαια, χωρίς να έχουν ληφθεί ούτε τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας. Ομως, αυτά τα οικοσυστήματα απαιτούν ιδιαίτερη προστασία και συγκεκριμένα αντισταθμιστικά έργα κατά την κατασκευή των έργων.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΦΙΛΤΡΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΤΟΞΙΚΑ ΦΥΚΙΑ

Ο Σπερχειός ποταμός έχει υποστεί μεγάλη ρύπανση και γι' αυτό είναι γεμάτος με καλαμιώνες. Αυτοί καθαρίζουν και κατακρατούν τις ρυπαντικές ύλες και λειτουργούν σαν αποθήκες υλικών. Οταν το δέλτα του ποταμού μετατράπηκε σε εργοτάξιο, έγιναν βίαιες αλλαγές. Ξεριζώθηκαν τα καλάμια, πειράχτηκε η κοίτη του ποταμού, εγκλωβίστηκε το πλάτος του, αυξομειώθηκε η ταχύτητα ροής του νερού, μπαζώθηκαν τα πρανή κατά μήκος του ποταμού. Με το ξερίζωμα των καλαμιών, έπαψε να υπάρχει το φυσικό φίλτρο προστασίας από τα λύματα, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα. Το ποτάμι έγινε ευάλωτο και έμεινε ανοχύρωτο στο ρυπογόνο «κοκτέιλ» από οργανικές και ανόργανες ύλες, που τώρα δεν κατακρατούνται, αλλά απελευθερώνονται και μεταφέρονται στα τρεχούμενα νερά. Οι ρύποι, μη βρίσκοντας πλέον κανένα εμπόδιο, χύνονται ανεξέλεγκτα στη θάλασσα. Στη διαδρομή του ποταμού, άλλοι φυτικοί μικροοργανισμοί, τα φύκια, βρίσκουν την ευκαιρία να παρέμβουν και να αναπτυχθούν. Πρόκειται για συμπληρωματικές καλλιέργειες των καλαμιών. Τρέφονται με τα υλικά που παρασύρει το νερό από τους κατεστραμμένους καλαμιώνες και αναπτύσσονται με φωτοσύνθεση. Εδώ, όμως, η φιλότιμη προσπάθεια της φύσης να αντισταθμίσει τις καταστροφές δεν επαρκεί. Διότι τα φύκια έχουν τεράστια υπερπαραγωγή σε λίγες ώρες, που καταλήγει σε ελάχιστο χρόνο στη θάλασσα. Εκεί συσσωρεύεται η μαζική παραγωγή τους. Είναι θέμα χρόνου. Τα φύκια, για να αντεπεξέλθουν στον υπερπληθυσμό, παράγουν τοξίνες και αλληλοεξοντώνονται. Ο μαζικός θάνατός τους δημιουργεί έλλειψη οξυγόνου, με αποτέλεσμα το θάνατο των ψαριών από τοξίνες και ασφυξία.
Ο καλαμιώνας, με το ριζικό του σύστημα, καθαρίζει τα νερά και αποτελεί τον φυσικό «νεφρό» μεταξύ στεριάς και θάλασσας. Γι' αυτό, αυτοί οι βιότοποι αποτελούν φυσικές ζώνες προστασίας των υδάτων. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι βιολογικοί καθαρισμοί δεν λειτουργούν. Σε χοιροστάσιο της Μακεδονίας, με τη λειτουργία βιολογικού καθαρισμού από τεχνητό καλαμιώνα, σταμάτησαν να βγαίνουν ψόφια ψάρια στα αρδευτικά κανάλια, που αποτελούσε μόνιμο φαινόμενο κάθε άνοιξη.

Πόσοι καλαμιώνες χάθηκαν άραγε και με τι επιπτώσεις κατά μήκος των έργων της Εγνατίας Οδού και πόσοι άλλοι θα χαθούν κατά μήκος της Ιόνιας Οδού; Πόσα ψάρια θα πεθάνουν και πόσες πλημμύρες θα δημιουργήσουν ζημιές δισεκατομμυρίων;

Τα νερά της Μακεδονίας και της Θράκης, όπου εκβάλλουν οι μεγαλύτεροι ποταμοί των Βαλκανίων, προστατεύονται από ατελείωτες ζώνες καλαμιώνων και άλλων φυτών. Αυτές κρατάνε ακόμα εκεί ζωντανά τα ψάρια και τις θάλασσες. Δεν είναι τυχαίο που οι υγροβιότοποι της βόρειας Ελλάδας προστατεύονται από τη συνθήκη Ραμσάρ. Οι αγρότες των κάμπων, απληροφόρητοι, ζητούν και προσπαθούν επίμονα να καταστρέψουν τα καλάμια, που τους προστατεύουν από τα ίδια τους τα δηλητήρια.

Πριν από λίγα χρόνια, η τότε υπουργός Πολιτισμού αγανακτούσε για την ετήσια επιβάρυνση του προϋπολογισμού στο υπουργείο της με 350.000 ευρώ για την καταστροφή των καλαμιών στο κωπηλατοδρόμιο του Σχοινιά. Η Ελλάδα πληρώνει αδρά για να καταστρέφει τον καλαμιώνα που προστατεύει τον Ευβοϊκό κόλπο από τη ρύπανση και τα ψόφια ψάρια.

ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥΣ ΚΑΛΑΜΙΩΝΕΣ ΤΟΥΣ;

Τα Everglades των ΗΠΑ στη Φλόριντα είναι ένα τεράστιο έλος με έκταση 4 εκατομμυρίων στρεμμάτων που προμηθεύει καθαρό νερό σε 5 εκατομμύρια κατοίκων και φυσικά τελεί υπό αυστηρή προστασία. Για τη διατήρηση και τη διαχείριση του έλους αυτού, δουλεύουν πάνω από 1.500 άτομα ειδικευμένου προσωπικού.
Σήμερα, στη Γερμανία, έχουν αντιληφθεί τις ολέθριες επιπτώσεις της αποξήρανσης των υγροβιότοπων ώστε, κατά την κατασκευή νέων δρόμων, να λαμβάνονται αντισταθμιστικά μέτρα, δημιουργώντας τεχνητούς υγροβιότοπους δίπλα στους δρόμους.
Στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι πλέον αδιανόητο έργα σαν τον αυτοκινητόδρομο του Μαλιακού να εκτελούνται αποκλειστικά από επιστήμονες απόφοιτους των κλασικών πολυτεχνικών σχολών. Απαιτείται άμεση συνεργασία με ειδικούς που αντιλαμβάνονται τους οικολογικούς νόμους και την πολυπλοκότητά τους σε κάθε τεχνική παρέμβαση.
Η Ελλάδα ξεκίνησε τον 21ο αιώνα αποφασισμένη, όπως φαίνεται, να καταστρέψει τους υδάτινους πόρους της αλλάζοντας τον ρου των ποταμών και ξεριζώνοντας τους καλαμιώνες. Αυτά τα έργα βαφτίζονται αναπτυξιακά και περιβαλλοντικά. Σε αυτή την απόφαση συμφωνούν σύσσωμοι κυβέρνηση και αντιπολίτευση.
Ο σκοταδισμός για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις -που είναι ταυτόχρονα και οικονομικές- κυριαρχεί.

Όλο το παραπάνω κείμενο και η φωτογραφία είναι της Θεοδώρας Σερετάκη, για το περιοδικό ΟΙΚΟ της Καθημερινής, με ημ/νία δημοσίευσης 9/5/09.